Jorge Caballero

Jorge Caballero é Natural de Arxentina e reside en Enseada.
A súa experiencia profesional está envorcada na Danza e achegou
a súa dedicación a esta arte. Bailarín, Profesor de danza e Teatro,
Director Artístico e Coreógrafo, Tamén realizou traballos de
nvestigación.

Como lembra os seus comezos con esta arte da danza?
Son moitos os recordos, algúns graciosos, outros tristes de acordo á época en que estaba a vivir o país.
Comecei case por casualidade, aos 5 anos, na cidade de Punta Alta, ao sur da provincia de Buenos Aires.
Nunha etapa onde se podía xogar na vereda, fun cun amigo a “folclore”. Cando, xa de noite, a nai deste amigo foi buscar sorprendeuse de verme alí, e díxome case aos berros que os meus pais estaban desesperados buscándome… Así empecei.
O que lembro desa etapa é a alegría que me causaba ir ensaiar, as amizades que se xeraban dentro do grupo, recordo tamén ver chorar ao meu profesor tan só unha vez, porque as cousas non saían como el esperaba.
A forma de ensaiar na danza folclórica desa época era moi diferente. Por exemplo, os malambistas NON PREQUENTABAMOS! Jorge Caballero chegábamos ao ensaio, poñiámonos as botas, e a pegarlle! Era incrible. Outra mirada era a da creatividade do bailarín: non tiña lugar… O director poñía todo; elexía a música, poñía a coreografía,
deseñaba o vestiario, pautaba o expresivo… De todos os xeitos era
todo moi inocente, moi natural; era moi pracenteiro ser un neno, ou
un adolescente bailarín.
Pero tamén recordo (ou comprendín, logo á distancia) como o
gobernode facto que tivemos por aqueles anos, foi “apropiándose”
do folclórico como un patrimonio nacional, como un estandarte
do seu “proceso de reorganización nacional” que tanto dor
causoulle a este país. Naquel momento se translucía nun acto
patrio, nun desfile cívico-militar, ou en calquera acto dos militares,
onde as danzas folclóricas sempre estaban presentes.
Non ía darme conta das terribles consecuencias dese uso do
folclórico senón ata os meus 18 anos, momento en que recalei na
cidade da Prata, capital da provincia de Buenos Aires, onde a
resistencia por aqueles anos foi gloriosa. Aquí deime conta do
duro que ía ser seguir o camiño da danza folclórica, cando o
pobo arxentino asociábaa aos militares que asasinaron a 30000
persoas e destruíron un país. Entón comezou unha etapa moi dura, xa no terreo do profesional, onde a forza de mostrar os meus traballos, algúns con temática social, outros puramente  ideolóxicos, e outros tamén abstractos, pola pura beleza da arte, foise correndo esa idea de acto “fachista” o feito de facer danzas folclóricas.

Como se atopa nestes momentos?
O presente atópame ocupado, conforme co traballo da compañía, cun grupo excelente de traballo, feliz coa decisión de tomar este camiño, deixando a carreira de medicina en cuarto ano en pos de dedicarme seriamente á arte, e chegando a logros tales como dirixir interinamente ao Ballet Folclórico Nacional durante os anos 2008 e 2009.

Jorge Caballero
O gran conflito é a dificultade que ten esta profesión, polo menos neste país, para que un bailarín poida liquidarse economicamente se desexa dedicarse exclusivamente á danza. En xeral é practicamente imposible, salvo en contados casos se tomamos o universo completo de bailaríns, non ter que traballar en labores alleos á danza para manterse, comprar os seus instrumentos de ensaio, custearse as viaxes. O mesmo sucede á hora de falar da compañía especificamente. A unha compañía independente cústalle moitísimo cobrar o monto que correspondería a unha obra, ou pagar un traslado para unha xira. Así e todo, a arte da danza segue crecendo…

Que lle esixe a súa profesión?
Disciplina, renuncias, algúns tempos para o lecer acoutados… Unha mente aberta aos cambios sociais, artísticos, culturais… Unha lectura constante, actualización. Un estado de alerta todo o tempo sobre as cousas que nos rodean. Moita charla cos meus fillos, xa que teño que ceder tempo de compartir con eles polos ensaios, e outros tempos para o meu traballo como docente… Eles van a moitos ensaios e ven ao seu pai traballar na arte, facer o que lles gusta. Considero que iso é bo, e é o que me relaxa un pouco á hora de velos aí comigo, no canto de estar nunha praza xogando…

Jorge Caballero
Que non se ten que esquecer nunca un mestre de danza?
Nunca se debe esquecer que traballa con seres humanos, o que implica saber relacionarse, escoitar ao outro, comprender que a outra persoa ten as súas necesidades, as súas opinións, a súa propia historia. E doutra banda non debe esquecerse do compromiso que debe ter coa súa profesión, a actualización constante, a súa propia formación, a concientización profunda da súa actividade.

Que ten sempre en mente á hora de levar a cabo un traballo?
Máis aló da idea que será xeradora da obra, sempre penso nos bailaríns, en que os vou a mandar a facer arriba do escenario, en coidalos, en respectalos. Teño moi en conta ao espectador, por suposto desde a miña propia estética. Penso en que poida ser interesante para contar, para ver (aínda que non sempre se logre…) E en tempos nos que estou a montar a obra, estou sempre moi alerta ao que miro; xeralmente pouso a mirada sobre a miña ao redor desde un punto de vista escénico, xa sexa unha situación na rúa, un cadro, unha película… O mesmo pídolles aos bailaríns…

Que destacaría do seu traballo?
Fundamentalmente que mostramos que con recursos da danza folclórica pódese contar o que uno queira. Non é necesario abocala soamente aos usos e costumes tradicionais. Nós non chamamos danza folclórica ao produto de Cruzamento Urbano, senón que utilizamos recursos da mesma como soporte narrativo das obras.
Doutra banda, a compañía traballa de maneira interdisciplinar con outras linguaxes artísticas, con especialistas en cada xénero, para desta maneira, e só en certa medida, garantir seriedade no manexo de cada un, xa sexa do teatro, da plástica, do vídeo, monicreques, narración oral, canto, música etc.
En canto ao resultado das obras, déixoo a criterio do espectador… Si me seguen sorprendendo algunhas respostas do público, quen ve cousas que talvez eu non vira, ou non tomara en conta. Aínda que é sabido que isto é común, non deixan de sorprenderme as lecturas do espectador.









Para os que non coñecen a danza FOLCLÓRICA que nos podería comentar dela?
A danza folclórica empeza a adquirir status como tal a partir de finais do 1700, con achegas de Europa e do Alto Perú; esas foron as dúas grandes portas de acceso.

Unha característica fundamental das mesmas, é que salvo o malambo, todas son argumentadas, todas contan, todas teñen un relato; mesmo cada unha das súas figuras leva un relato en si mesma, que armar o argumento xeral das danzas.

Hai na actualidade certas danzas “vivas”, que se seguen realizando de maneira espontánea en festas, aniversarios, reunións en xeral, como o chamamé, a cueca norteña, a cueca cuyana… Outras pertencen ao folclore “histórico”, só se realizan a modo de representación, xa que non se bailan espontaneamente.

En canto a feito artístico, é moi complexo o tema. Se parte dunha gran dicotomía: o folclore tende a perpetuar o feito, a canonizarlo, a mantelo de xeración en xeración; a arte é efémero, tende a ser persoal e único. Isto dalgunha maneira garante un conflito á hora de comezar a falar de unaestilización folclórica á hora de compoñer. Entón o coreógrafo de danzas folclóricas traballa entre a liberdade de creación e a fidelidade ao código.

Entre outros traballos tamén dedicou tempo á investigación sobre a danza.

Que nos achega A estilización como comportamento folclórico?
É complexo o tema, xa que depende desde que teoría do Folclore
uno posiciónase para falar do comportamento de estilizar unha danza
folclórica. Hai moitos recunchos escuros aínda, pero o certo é que a
inmensa maioría dos grupos folclóricos hoxe fan estilización folclórica,
de feito no grupo etáreo dos adolescentes é o que maior inclusión xera,
incluso a chegada de bailaríns doutros xéneros, fundamentalmente do
contemporáneo e do clásico, débese ao interese que esperta a estética
da estilización folclórica, desde a súa enerxía, o manexo específico do
espazo e sobre todo do ritmo.

Aínda que case todos os países do mundo estilizan o seu folclore, estamos en camiño de investigar cales serían as características distintivas na nosa tarefa, a diferenza das estilizacións doutros lugares do mundo, tarefa que como se imaxinarán, é moi difícil.

Que requisitos debe cumprir para vostede un bailarín?
Ter a técnica ESPECIFICA para a obra á que llo convoca, e desexo de correr os seus límites un pouco máis aló, a cada momento. Compromiso ético, intelectual e físico co grupo e coa obra. Que acepte riscos estéticos que vaian máis aló dos seus gustos persoais; que eses gustos non sexan as súas limitacións… Isto como para empezar desde o conceptual. En canto ao específico de Cruzamento Urbano, deben manexar polo menos, dúas linguaxes artísticas.

Como ve esta arte na actualidade?
Non podería dicir que non vexo preocupación na investigación, pero paréceme que (e falo da contorna no que me movo soamente) esa preocupación se cerne sobre o embigo, o cal complica coa apertura que se ten cara á comunidade en xeral. En relación a outras artes vexo moi pouco público asistente ás obras. Creo que non logramos producir identificación coa linguaxe na xente, salvo os que o facemos. Aquí nunha función é normal atoparnos “entre nós” e notar que é moi pouca a xente que concorre, que non pertence ao mundo da danza.

Doutra banda, no noso país, é moi desemparello o manexo da información, ou mellor devandito, o alcance, a apropiación da información. Hai zonas moito máis desenvolvidas que outras nas súas estéticas, nas súas producións, que outras. E moito ten que ver o acceso á cultura de ambos os polos.

Como podería gañar máis adeptos esta arte?
Supoño que reformulando as producións, as estéticas, a cuestión do identificatorio, o cal non necesariamente é “negociar” nun sentido negativo do termo. Que saian os bailaríns á rúa, que se acheguen ás prazas, á rúa, facer disto unha publicidade; lograr un achegamento á xente, poder explicar como se traballa, que significa ser bailarín, coreógrafo, unha obra de danza. Que contamos cando bailamos.

Isto desde a nosa achega; pero sen deixar de insistir aos responsables culturais no estado en mellorar a calidade da nosa profesión, xa sexa desde capacitacións gratuítas, incentivos económicos, bolsas, subsidios, salas con todas as comodidades necesarias, garantías de saúde aos bailaríns etc., o que redundaría en mellores producións que ofrecer aos espectadores. E, xunto co mencionado anteriormente, que xeren instancias para a formación de espectadores, por exemplo, funcións en teatros coas mellores condicións para ser visitadas por escolas en forma gratuíta.

Considera que coa evolución da danza fixo que a disciplina artística da danza quedase un pouco en segundo plano cun todo vale?
Se facemos a lectura desde o punto de vista deste proceso de hiperintelectualización das producións, si, é certo. Pero ese valer todo en ocasións ten que ver co contrario, cunha análise moi pobre desde o intelectual, desde onde se fan realizacións con incursións en terreos que non se manexan, sen investigar ou capacitarse, ou recorrer a persoas capacitadas.

De todos os xeitos, a oferta é moi ampla, por así dicilo: hai de todo, e iso é bo. Hai moi boas postas “puras” de danza, moi boas postas interdisciplinarias, coreógrafos con enormes e sorprendentes capacidades creativas, excelentes bailaríns… Estamos cubertos!

Foron moitos premios logrados así como, - En 1991, premios e recoñecementos a coreografías compostas para o Ballet Federal, pena O Chasqui e compañía Danza Urbana.

- 1992 Recoñecemento da Fundación Runa Simi á actividade folclórica.

- 1994 Campión de Malambo Sureño, PRE-COSQUÍN 94. Cosquín, Córdoba

- 1995 Premio Homero Manzi en recoñecemento á traxectoria. Centro cultural e social Homero Manzi.

- 1996 Premio Cóndor, Diploma de Honra, outorgado por Estampas e Memorias.

- 1997 Premio Homero Manzi,. rubro Danza ao Ballet O Chasqui.

- 1997 Premio ao mellor actor, por “A Comedia das equivocacións”, de W. Shakespeare. Comedia da Provincia de Buenos Aires.

- 2003 Gañadores en Malambo Combinado Sureño PRE-COSQUÍN 2003 O Chasqui. Cosquín, Córdoba.

Como se vive a experiencia de obter recoñecidos premios ao longo da súa traxectoria profesional?
É o momento. Non se pode negar que é reconfortante que a un prémieno, pero a emoción é pasaxeira. A distancia no tempo atópao a un traballando de novo, o cal é o mellor premio. Si é aproveitable a garantía que dá en certos aspectos, por exemplo os de espazos que se abren para poder mostrar o propio.

En que se inspira para coreografiar?
En todo! Todo se “abre” dunha maneira case máxica cando estou a crear. Nunha obra do 2010, “Ten a revolución unha mirada…”, hai unha secuencia de movementos da miña filla, que nese momento tiña 3 anos. Obviamente nese “todo” que falo, poño a mirada e adáptase á necesidade, pero é coma se a contorna transformásese en estímulo para a obra, coma se movésese “”, coma se cobrase forma. É como entrar nun estado especial, onde a mirada faise “escénica”. Unha noticia, unha imaxe na internet, unha película que supostamente nada tería que ver co tema da obra, a disposición das cousas sobre a mesa á hora da cea… Isto sumado á procura, á investigación específica e voluntaria do material.

Como distingue a Compañía Cruce Urbano das demais?
Non sei, a verdade non sei, porque non podería dicir que somos o grupo fundante do traballo multidisciplinar. Si talvez nas danzas folclóricas arxentinas.

Cando traballamos non temos en conta o xa feito por outras compañías. Si temos en conta a mirada do espectador.

Nalgunhas funcións escoitamos devolucións sobre o “diferente” de Cruzamento Urbano, talvez no campo das danzas folclóricas, pero non o entendo ben. Intuitivamente se que facemos as cousas de maneira diferente, talvez o rexistro coreográfico desde o dinámico, talvez a abordaxe de cada linguaxe sexa diferente, non sei…

Cantas persoas forman a Compañía?
Na actualidade Cruce Urbano ten dous elencos. Un de catorce integrantes montando un traballo sobre o mito do Minotauro, e outro de seis persoas traballando unha obra chamada “Memorias da tella”.













Que pode ver un espectador de Cruzamento Urbano?
Ao que ten que estar preparado un espectador de Cruzamento Urbano é á multiplicidade de discursos nun mesmo momento. Unha escena pode contarse á vez desde dúas mulleres manexando senllos monicreques mentres unha narradora ponlles a voz e un trío de bailaríns representan mediante o movemento unha mesa e unha partida de truco (“Ten a revolución unha mirada”). Ou un par de oficinistas, irmáns eles, en discordia por unha muller, “discuten” mediante un malambo executado sobre máquinas de escribir mentres a muller, prostituta, canta unha canción de berce (“Truco para tres”).

De todos os xeitos, todos os integrantes da compañía son bailaríns de danzas folclóricas, polo que Cruzamento Urbano ten o seu repertorio de danzas representativas do noso país, desde o coreográfico, vestiario, épocas, e todo o concernente á autenticidade das mesmas.

Que están a facer na Actualidade?
Na actualidade estamos en cartel con “Bolboreta da arte” e preto da estrea da obra “Minotauro”. Segue a montaxe de “Memorias da tella”, unha obra fundada sobre relatos latinoamericanos.

Para as persoas que queiran contratar a Cruzamento Urbano como pode facelo?
Mail: danzaurbana@hotmail.com

Os teléfonos son

Fixo: 0054 0221 4692351 begin_of_the_skype_highlighting

0054 0221 4692351 end_of_the_skype_highlighting begin_of_the_skype_highlighting

0054 0221 4692351 end_of_the_skype_highlighting

Móbil: 0054 0221 155025925

O blogue é http://www.cruceurbano.blogspot.com.ar/

Que lle achegou a danza e que pode achegar aos demais?
No específico, houbo un gran cambio na composición de mudanzas e na execución do malambo sureño desde a miña presentación no ano 1994 en que resultase gañador do rubro no festival de Cosquín. O produto, aquel malambo, foi un ensamble entre o malambo que viña facendo ata a época e técnicas específicas do Tae Kwon Do, arte marcial que eu practicaba naquel momento, en canto ao manexo da enerxía, formas de sacar as pernas, manexo da velocidade, achegas dun traballo específico da cintura para reducir o gasto, pero todo aplicado ao malambo, sen perder o esencial. Naquel ano, o malambo era fundamentalmente cepillado, cunha característica fluída, ligada, sen cortes, sen apoios fortes. Todo iso cambiou a partir desta proposta. Era ir gañar ou a perder, sen grises. Gañei, e pasou o que pasou.

E en xeral, creo que se se fala do meu traballo, faise fincapé nos riscos que tomo nas propostas, niso de “o diferente”, na mirada sobre as danzas folclóricas. Tamén falan do mesmo quen non admiten as miñas propostas!

No conceptual, creo que predicar algunhas cuestións co exemplo. Poder dar fe de que con traballo, compromiso e dedicación pódese traballar desta profesión. Cando un di “isto é unha forma de vida” é certo, non é unha frase feita. A vida dánzase, en TODO esta a información. Un debe ser auténtico cun mesmo e sobre todas as cousas, xogarse!

Fotografias Realizadas polo Fotógrafo Diego Nucera.
Entrevista realizada Por Josue Alvarez para Studio 88.

Agradecemos a túa dedicación e a túa profesionalidade, grazas por compartir connosco e por achegar coñecementos e experiencias das cales serán de gran interese para moitas persoas. Desde aquí desexamos que máis xente coñeza o seu traballo, e que as persoas que aínda non han ide a ver un espectáculo de danza, que se animen que a danza está feita para todos e é unha arte que moitos a vivimos para poder mostrala é un luxo sentila para despois mostrala. Desexamos que o teu traballo sexa un éxito.